تمکین چیست ؟ تمکین یعنی چه ؟ (نکات مهم که نمیدانید❤️)
در مقاله تمکین چیست ؟ در خصوص تعریف تمکین همچنین اینکه عدم تمکین به چه معناست صحبت می‌کنیم. وقتی که عقد ازدواج بین دو نفر شکل می‌گیرد این ازدواج آثار تبعی حقوقی در پی دارد. از جمله اینکه طرفین نسبت به یکدیگر ظایف و تکالیفی پیدا می‌کند و این وظایف تکالیف دو طرفه می‌باشد. که گاهی عدم انجام آنها باعث میشود آثار و ضمانت اجراهای حقوقی برطرفین بار شود. با ما همراه باشید تا در ادامه در خصوص تمکین و موارد مرتبط با آن با شما صحبت کنیم.
در قانون مدنی قانونگذار بارها از اصطلاح تمکین استفاده نموده است مصادیق آن را که در دو دسته‌بندی بزرگ قرار می‌گیرد توضیح داده است. معمولا زن در مقابل نفقه‌ای که از مرد دریافت می‌کند مکلف است که در زندگی زناشویی مشارکت نماید و تکالیف خود را به درستی انجام دهد ز جمله این تکالیف همان تمکین است که به صورت عام و خاص تقسیم میشود.
پس شما باید بدانید که تمکین چیست و عدم تمکین چه معنایی دارد در واقع تمکین و عدم تمکین نقطه مقابل همدیگر هستند.در ادامه مقاله با یکدیگر به این موضوع می‌پردازیم که تمکین چیست و در چه مواردی مرد می‌تواند با ارائه دادخواست به دادگاه خانواده تمکین زن خود را بخواهد و عدم تمکین او را اثبات نماید.
تمکین چیست؟
تمکین در لغت به معنای الزام می‌باشد. ماده 1102 قانون مدنی در خصوص تمکین وضع شده است. مطابق ماده ۱۱۰۲ که بیان می‌دارد که همین که نکاح به صورت صحیح واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار میشود. همانطور که از نص صریح قانون متوجه می‌شوید به محض اینکه عقد ازدواج جاری شد طرفین باید نسبت به یکدیگر وظایف و تکالیف خود را انجام دهند و حقوق طرف مقابل خود را رعایت نمایند از جمله این حقوق تمکین زن نسبت به مرد است.
این نکته ظریف و مهم را باید دقت کنید که واژه تمکین در خصوص زنان به کار می‌رود و این زنان هستند که باید نسبت به مردان تمکین کنند اما در خصوص مردان تمکین در قانون معنایی ندارد بلکه مردان مکلفند که مطابق قانون و همچنین نیازهای زوجه و شان او و همسر خود نفقه بپردازند. در صورتی که زن از همسر خود تمکین نکند مرد نیز لازم نیست که نفقه‌ای به زن خود بپردازد و تکلیف نفقه او ساقط میشود.پس شرط تمکین پرداخت نفقه است.
انواع تمکین
در قانون ما تمکین دو نوع مختلف دارد یکی تمکین خاص و دیگری تمکین عام . تمکین عام عبارت است از اینکه زن به طور کلی از همسر خود در زندگی زناشویی اطاعت و حرف شنوی داشته باشد تا در زندگی زناشویی و همسر خود کمک کند تا به عبارتی با یکدیگر معاشرت داشته باشند. اما تمکین خاص عبارت است از اینکه اطاعت زن در خصوص امور زناشویی و جنسی از همسر خود. زن باید هر دو نوع تمکین یعنی تمکین عام و خاص را انجام بدهد تا تکلیف تمکین مطابق قانون از عهده او ساقط شود . و اگر این تکلیف قانونی خود را انجام ندهد دو آثار خیلی مهم در پی دارد که عبارتند از:
- مطابق قانون نفقه به او تعلق نمی‌گیرد
- مرد می‌تواند از دادگاه اجازه ازدواج مجدد بگیرد و مجدداً ازدواج کند.
پس همانطور که مشاهده کردید و دیدید تمکین عام و خاص معمولاً همین دو زمان اجرا را دارد یعنی زن از نفقه محروم میشود و مرد می‌تواند ازدواج مجدد نماید و در این خصوص تفاوتی بین آنها دیده نمی‌شود.
البته تنها زمانی این دو ضمانت اجرا میشود که زن برای عدم تمکین خود دلیلی موجه نداشته باشد در صورتی که زن برای عدم تمکین خود دلیل موجه داشته باشد در غیر این صورت هیچ آثاری بر او مترتب نیست و این دو ضمانت اجرا در خصوص زن اجرا نمی‌شود. به طور مثال اگر همسر شما به دلیل اینکه جانش در خطر است خانه را ترک کند و اقدام به تمکین نکند به دلیل اینکه دلیل او موجه بوده است می‌توان او را محکوم به عدم تمکین نمود و در هر حال نفقه شامل حال او میشود.
مورد دیگر که باید به آن توجه کنید این است که زن تنها زمانی می‌تواند از همسر خود تمکین کند که این تمکین خطری برای او ایجاد نکند به طور مثال اگر همسر او مبتلا به بیماری مقاربتی که hiv باشد زن می‌تواند نسبت به او تمکین نکند زیرا در صورت تمکین امکان سرایت بیماری به او وجود دارد.پس عدم تمکین زن مستند به دلیل قانع کننده است.اما حالت دومی که زن می‌تواند مطابق قانون مدنی از حق حبس خود استفاده کند و تمکین نکند حالتی است که مهریه‌ای که در عقد ازدواج مقرر شده است به زن پرداخت نشده باشد در این صورت زن می‌تواند تا زمانی که مهریه به طور کامل به او تادیه نشده است از تمکی خودداری نماید به دلیل اینکه عدم تمکین او مستند به قانون است زن مرتکب تخلفی نشده است.
عدم تمکین چیست ؟
تمکین و عدم تمکین نقطه مقابل همدیگر هستند در صورتی که شما بخواهید معنی تمکین را بدانید باید ابتدا معنی عدم تمکین را بدانید.همانگونه که گفتیم مطابق قانون مدنی زن و شوهر باید نسبت به یکدیگر وظایف زناشویی خود را انجام دهند و در زندگی زناشویی با یکدیگر معاشرت داشته باشد.در غیر این صورت عدم تمکین شوذ تلقی شده و دارای آثاری می‌باشد و پیامدهایی را ممکن است در پی داشته باشد .نشوز در واقع همان عدم تمکین است که باعث میشود که به زن نفقه تعلق نگیرد.
مطابق قانون حمایت از خانواده‌ای که در دهه ۵۰ به تصویب رسید مرد نمی‌توانست مجدداً ازدواج کند و حتماً می‌بایست از همسر خود اجازه بگیرد در این خصوص قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۴در این خصوص ساکت است اما مطابق شرطی که در ضمن عقد آمده است کماکان مرد باید جهت ازدواج مجدد از همسر خود اجازه بگیرد در غیر این صورت همسر او می‌تواند طلاق بگیرد. در صورتی که زن نیز نسبت به تمکین و همسر خود اقدام نکند مرد می‌توانم مجدداً ازدواج کند ولی زن نمی‌تواند طلاق بگیرد زیرا عدم ازدواج مرد ناشی از دلیل موجهی بوده است.
در صورتی که شما مدعی عدم تمکین همسر خود هستید باید جهت اثبات ادعای خود در دادگاه خانواده اقامه دعوا کنید و دلایلی را اقامه نمایید. و همچنین جهت اثبات ادعای خود تشریفاتی را در دادگاه رعایت کنید. در این خصوص شما ابتدا باید دادخواست الزام به تمکین تهیه کنید و آن را به دادگاه از طریق دفاتر خدمات قضایی ارسال نمایید .به محض ارسال دادخواست به دادگاه خانواده دادگاه وقتی رسیدگی را برای شما تنظیم می‌کند و در جلسه به موضوع تمکین یا عدم تمکین زوجه رسیدگی میشود و در صورتی که دم تمکین زوجه اثبات شود حکم الزام به تمکین او صادر میشود و ایشان فعلاً از نفقه محروم میگردد.
حق تمکین چیست و چه معایی دارد ؟
بعد از عقد ازدواج یکی از وظایفی که زن نسبت به شوهر خود دارد تمکین جنسی می‌باشد بدین صورت که هر زمان که من تمایل به رابطه جنسی داشت زن از او تمکین کند و از این کار سر باز نزند. این وظیفه زن هم یک وظیفه‌ای قانونی می‌باشد که در قانون شرایط و احکام آن و حتی ضمانت اجرای آن مشخص شده است و هم یک وظیفه شرعی می‌باشد . که حتی شرع مقدس نیز به آن تاکید کرده است. شرط اصلی و حتمی تمکین این است که زن عذر موجه نداشته باشد. در صورتی که زن عذر موجه داشته باشد می‌تواند از تمکین خود خودداری نماید. حال اگر زنی بدون داشتن عذر شرعی نسبت به مرد تمکین نکند مرد می‌تواند با رجوع به دادگاه خانواده محل اقامت خود دادخواستی مبنی بر دادخواست الزام به تمکین زوجه ارائه نماید تا او را الزام به تمکین کند.
اما سوالی که پیش می‌آید این است که اگر مرد از طریق دادگاه اقدام به الزام زوجه کرد و زوجه اقدام به تمکین نکرد چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا زن باید به مرد خسارت بپردازد؟ در صورتی که مرد از دادگاه حکم قطعی راجع به الزام به تمکین گرفت اما زوجه است تمکین خودداری کرد می‌توان او را الزام کرد و در این مورد هیچ بازداشت و یا حبسی و همچنین جبران خسارتی وجود ندارد. تنها اتفاقی که می‌افتد این است که زن دیگر نمی‌تواند مخارج خود را از مرد مطالبه کند. و به او نفقه تعلق نمی‌گیرد و از این حق محروم میشود. همانگونه که می‌دانید عدم پرداخت نفقه از سوی مرد به زن علاوه بر اینکه جرمی باشد و امکان حبس مرد وجود دارد زمان مالی نیز برای او در پی دارد اما زمانی که زن اقدام به تمکین نمی‌کنند نفقه او نیز ساقط میشود و مرد در این خصوص دیگر وظیفه‌ای ندارد.
این مورد در خصوص مرد نیز وجود دارد و در صورتی که زن تمکین نماید مرد باید نفقه زن را تمام و کمال بپردازد و اگر مرد نفقه زن را نپردازد و با او نیز حسن معاشرت نداشته باشد و تکالیف زناشویی خود را به درستی انجام ندهد. به گونه‌ای که شرایط زندگی بر زن سخت شود و زن در مضیقه قرار بگیرد زن می‌تواند از دادگاه خانواده درخواست طلاق مستند به عسر و حرج تقدیم نماید و در صورت اثبات عدم پرداخت نفقه و در مضیقه بودن زوجه از همسر خود طلاق بگیرد. بعد از طلاق نیز می‌تواند تمام مهریه و اجرت المثل و نفقه خود را از مرد مطالبه کند.
تمکین مرد از زن
به زنی که تمکین عام و خاص انجام نمی‌دهد ناشزه گفته میشود ناشزه به معنای این است که آن زن است همسر خود اطاعت نکرده و تکالیف خود را درست انجام نداده است. همین امر در مورد مرد نیز و جاری است و به مردی که با زن خود حسن معاشرت ندارد و نسبت به او تمکین انجام نمی‌دهد اشز گفته میشود. از جمله تکالیفی که مرد در قبال زن خود دارد پرداخت نفقه است که قبلاً در خصوص آن صحبت کردیم. این حق در ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳94 آمده است.
ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱: هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم میشود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف میشود.
تبصره ـ امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.
در صورتی که زن از مرد تمکین کند اما مرد وظایف خود را که در ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده آمده است یعنی همان پرداخت نفقه را انجام ندهد طابق تبصره همین ماده مرد حبس میشود. و اگر مرد همچنان به این عدم تمکین خود ادامه دهد می‌تواند دلیل محکمه پسندی برای زن به جهت طلاق باشد. زیرا همان گونه که قبلاً نیز اشاره کردیم یکی از دلایلی که به واسطه شروط ضمن عقد و عسر و حرج می‌تواند برای زن به وجود بیاید بحث عدم پرداخت نفقه و یا تمکین نکردن مرد و ناشزه شدن مرد است . پس تمکین فقط خاص مرد نیز هم راجع به مرد اعمال میشود و هم راجع به زن.
انواع تمکین در رویه قضایی
همانگونه که در تیتر بالا اشاره کردیم هم زن و هم مرد باید نسبت به تمکین نسبت به همسر خود اقدام کند در صورتی که این اقدام را انجام ندهد یک سری ضمانت اجراها در خصوص مرد و یک سری ضمانت اجراها و آثار حقوقی در خصوص زن وجود دارد. از جمله ضمانت اجراهایی که در خصوص مرد وجود دارد این است که می‌تواند به واسطه عدم پرداخت نفقه طلاق بگیرد و شرایط عسر و حرج برای او به وجود می‌آید و دوم اینکه می‌تواند مرد را از طریق دادسرا تعقیب کیفری نماید و او را به حبس بیندازد ( البته مشروط بر اینکه من با تمکن مالی این کار را انجام داده باشم در غیر این صورت فقط می‌تواند طلاق بگیرد). به مردی که اقدام به تمکین نسبت به زن خود نمی‌کند ناشز گفته میشود.
همچنین در خصوص مرد نیز دو نوع تمکین وجود دارد که یکی از تمکین‌هایی که مرد می‌تواند انجام دهد تمکین خاص که همان برقراری رابطه جنسی وای فای وظایف زناشویی استو دیگری تمکین عام است که در خصوص مرد به دو صورت است اولی حسن معاشرت با زن و دومی پرداخت نفقه به او. نکته‌ای که در خصوص مرد باید توجه داشته باشید این است که در قانون ضمانت اجرای تمکین خاص برای مرد وجود ندارد و مرد حتی اگر از لحاظ جنسی نیست با همسر خود معاشرت نداشته باشد زن نمی‌تواند به این دلیل طلاق بگیرد. اما در خصوص تمکین عام مرد یعنی حسن معاشرت و عدم پرداخت نفقه ر برخی از موارد زن می‌تواند طلاق بگیرد.
حالت اول که حسن معاشرت است بدین گونه است که در صورتی که مرد واسه معاشرت نداشته باشد و سوء رفتار داشته باشد و زن ثابت نماید که همسر او سوء رفتار دارد و این سوء رفتار او به صورت مستمر در زندگی وجود دارد به طور مثال همسرش اقدام به کتک زدن او یا فحاشی به او می‌کند و آبروی او را خدشه‌دار می‌کند در این صورت می‌تواند از او شکایت کیفری نماید و متعاقباً تقاضا طلاق به دلیل حدوث شرایط عسر و حرج به دادگاه خانواده ارائه نماید در این صورت دادگاه خانواده بعد از بررسی دادخواست در صورتی که احراز نماید حکم طلاق زوجه را صادر می‌نماید.
در خصوص عدم پرداخت نفقه هم قبلاً با یکدیگر به صورت مفصل صحبت کردیم و در صورتی که مرد مطابق حکم قانون و عدم پرداخت نفقه محکوم شود و مطابق قانون اجرای احکام ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجرایی نسبت به پرداخت نفقه یا ارائه مال به دادگاه اقدام نکند دادگاه زن را به دلیل عدم پرداخت نفقه توسط مرد طلاق می‌دهد.
اما زن در چه مواردی ناشزه محسوب میشود؟
- خودداری از برقراری رابطه جنسی با مرد: در صورتی که زن بدون هیچ دلیل موجهی از نزدیکی با همسر خود امتناع نماید ناشزه محسوب میشود. زیرا تمکین به معنای خاص را نقض کرده است. و گفتیم که زن ناشزه زنی است که به صورت خاص از همسر خود تمکین نکند.
- مطابق قانون مدنی ریاست خانواده بر عهده مرد قرار داده شده است و مرد در خانواده به دلیل برتری‌های فیزیکی و فیزیولوژی رئیس خانواده محسوب میشود و باید با همفکری با همسر خود در جهت معاشرت و مصلحت خانواده اقدام کنند و با یکدیگر در امور مشورت نمایند اگر زن در مشورت و کارهای خانواده که ریاست آن بر عهده همسر است مشارکت نکند زن ناشزه محسوب میشود.
- اما مورد دیگری که وجود دارد این است که زن باید در تربیت فرزند یا فرزندان خود با شوهر همکاری کند و به آنها تعلیمات و آموزش های لازم را بدهد که یکی از موارد حضانت نیز محسوب میشود و در صورتی که زن این کار را انجام ندهد ناشزه است.
- از موارد دیگری که زن ناشزه محسوب میشود این است که منزل مشترک خود را که مرد برای او تهیه کرده است بدون عذر موجه و بدون اینکه جان او در خطر باشد ترک کند.
- اشتغال زن به مشاغلی که منافی عفت است یا با مصالح خانوادگی در تضاد است نیز باعث میشود که زن ناشزه محسوب شود.
پس تمام مواردی را که در بالا ذکر کردیم در صورتی که زن آنها را انجام دهد باعث میشود که او ناشی محسوب شود و نفقه او قطع شود.
خلاصه مطلب
در مقاله تمکین چیست ؟ در خصوص معنای اصطلاحی و لغوی تمکین با شما صحبت کردیم و گفتیم تمکین در لغت، یعنی قبول کردن، پذیرفتن فرمان، نیرو است. اما در اصطلاح حقوقی به معنای این است که زن وظایف زناشویی خود را در مقابل مرد و مرد نیز وظایف زناشویی خود را در مقابل زن انجام دهد و با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند و در تربیت فرزندان با یکدیگر کمک کنند. همچنین ضمانت اجرای عدم تمکین زن نسبت به مرد را گفتیم که باعث میشود که مرد بتواند ازدواج مجدد کند و نفقه را نیز به زن پرداخت نکند. همچنین در خصوص مرد نیز گفتیم که در صورتی که مرد از همسر خود تمکین نکند زن می‌تواند به دلیل عدم پرداخت نفقه و عسر و حرج از او طلاق بگیرد . برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تمکین و همچنین دریافت یک جلسه مشاوره رایگان حضوری و یا تلفنی با وکلای ما تماس بگیرید.
